Wanneer de faam van een artiest de grenzen van zijn land overschrijdt en zijn werk internationaal succesvol wordt, wordt er veel gesproken over de verdiensten - waarvan er talloze zijn - maar meestal wordt er weinig aandacht besteed aan de schade die daarmee gepaard gaat: de verstorende en oneerlijke muzikale veralgemening van een heel volk.

 

Brazilië heeft dit een paar keer moeten meemaken. In de jaren zestig verkocht het album "Getz/Gilberto", dat de Braziliaanse musici João Gilberto, Tom Jobim en Astrud Gilberto samen met de Noord-Amerikaanse saxofonist Stan Getz op één plaat verenigde, miljoenen exemplaren, won verschillende Grammy's en bleef bijna 100 weken in de Billboard charts staan. De gevolgen? Brazilië werd uitgeroepen tot het "Land van de Bossa Nova", alsof het van de ene op de andere dag was getransformeerd tot boegbeeld of ansichtkaart van één enkele muziekstijl.

 

Maar dit was verre van een nieuw fenomeen voor het land. Jaren eerder had Carmen Miranda Hollywood al betoverd, met als gevolg dat niet alleen Brazilië, maar heel Zuid-Amerika werd gereduceerd tot één figuur: het stereotype van de vrolijke, uitbundig feestende, carnavaleske en naïeve sambamuzikant.

 

Alsof één enkel muziekgenre een land ter grootte van een heel continent kan vertegenwoordigen, waar de meest uiteenlopende muziekstromingen zoals Forro, Choro, Maracatu, Samba, Baião, Waltz, Maxixe, Toada, Embolada, Catira, Ijexa, Pagode, Jongo, Repente en nog veel meer worden geproduceerd en gehoord. Al deze muziekstijlen worden gespeeld in de meest uiteenlopende instrumentale formaties en ook met teksten gezongen.

 

In een poging de wereld kennis te laten maken met het onderwater liggende deel van de muzikale ijsberg die Brazilië is, duikt het duo, bestaande uit Daphne Oltheten (viool) en Henrique Gomide (piano), in de werken van tot nu toe weinig bekende componisten. Enkele van de verzamelde schoonheden zijn te vinden tussen de 12 tracks van dit album, dat geen toepasselijker naam had kunnen krijgen: "Brasis", in het Portugees het meervoud van Brazilië.

 

Hun eerbetoon omvat Elomar (Elomar Figueria de Melo), een soort volksliedjesschrijver en componist van buitengewoon complexe stukken - zowel poëtisch als muzikaal - die zijn inspiratie put uit motieven en tradities van zijn geboortestreek, waar hij in afzondering leeft, ver weg van de grote stedelijke centra. De composities van Elomar wekken de indruk dat Shakespeare en Cervantes elkaar ontmoetten voor een duel in de Caatinga in het binnenland van de staat Bahia. Uit zijn werk presenteert het duo Oltheten-Gomide "Bespa", het openingslied van zijn opera "Auto da Caatingueira".

 

Henrique en Daphne dragen hun album ook op aan de grote vernieuwers van de Braziliaanse muziek aan het eind van de 20e eeuw: Van Garoto (Aníbal Augusto Sardinha, 1915-1955, ook wel de "vader van de moderne Braziliaanse gitaar" genoemd) presenteert het duo de stukken "Desvairada" en "Debussyana", alsmede de prachtige en bijna vergeten wals "Luar de Areal". De op het album bewaarde versie van Garoto's muzikale juweel werd in de jaren vijftig gecomponeerd door violist Fafá Lemos samen met de componist zelf op gitaar. De op het album bewaarde versie van Garoto's muzikale juweel werd in de jaren vijftig door violist Fafá Lemos samen met de componist zelf op de gitaar gepresenteerd als opening van een radio-optreden.

 

Van de briljante Pernambuco-componist en arrangeur Moacir Santos (1926-2006) presenteren Henrique en Daphne "Flores" en "Vaidoso", waarbij deze laatste wordt bijgestaan door de Duitse trompettist Matthias Schriefl (winnaar van de Neuen Deutschen Jazzpreis in 2019). Bij deze twee choros, net als op het album als geheel, is de tactvolle aanpak van het duo Oltheten-Gomide duidelijk: ze leggen de schoonheid van de composities bloot zonder ze te deconstrueren. Uiteindelijk krijgen we werken voorgeschoteld die ook vandaag nog een klein maar gepassioneerd publiek genieten.

Maar Moacir is niet de enige componist op het album die afkomstig is uit het noordoosten van Brazilië. Het duo speelt "Canhoto" van de accordeonist Mestre Camarão (Reginald Alves Ferreira, 1940-2015) uit Pernambuco en "Montreaux" van de multi-instrumentalist Hermeto Pascoal uit Alagoas.

Onder de uitstekende artiesten die het duo op het album heeft verzameld, valt ook de naam Guingas (Carlos Althier de Souza Lemos Escobar) op. Het volstaat te zeggen dat hij momenteel een van de belangrijkste componisten ter wereld is. Opgegroeid in de buitenwijken van Rio de Janeiro, brengt de violist en zanger als geen ander de oneindige rijkdom van verschillende Braziliaanse muzikale tradities over in de verschillende vormentalen van de jazz en de klassieke muziek. In navolging van bekende artiesten als Esperanza Spalding, Michel Legrand en Paco de Lucia - die over de Braziliaanse muzikant en componist de volgende uitspraak deden: "Ik wilde mijn muzikale wereld inruilen voor de zijne" - zijn ook Gomide en Oltheten gefascineerd door zijn klankschilderingen. Hij is op het album vertegenwoordigd met de stukken "Pucciniana" en "Meu pai" (met de stem van de Venezolaanse zangeres Yma America).

 

Van de hedendaagse en jongere componisten nam het duo "Quase Caindo" van violist Ricardo Herz op en kreeg ondersteuning van de Nederlandse percussionist Antoine Duijkers en zijn interessante drumstel uit Mali en Senegal. Op het repertoire staat ook het stuk "Shot #4", een compositie van Henrique Gomide zelf, dat hij samen met de drummer en mede oprichter van het Caixa Cubo Trio João Fideles presenteert.

​

Voor een project als dit, dat zo toepasselijk "Brasis" heet, kan men alleen maar de hoed afnemen voor Henrique en Daphne voor hun bijdrage aan het in de wereld inzaaien van een belangrijk deel van de ritmische, harmonische en melodische rijkdom die in de vruchtbare muzikale bodem van Brazilië sluimert.

​

Lucas Nobile